Khởi sự kinh doanh thời Covid

Có một bạn nhắn hỏi tôi, “Thầy ơi khởi nghiệp có cần chọn thời điểm không?”. Câu hỏi này tưởng dễ mà lại không dễ để trả lời cho trọn vẹn.

Ông cha xưa đã nói phàm là khởi sự, thiên thời địa lợi nhân hòa thiếu một thứ cũng không được. Vì vậy việc khởi sự kinh doanh cũng rất cần có thiên thời, địa lợi, nhân hòa. Thiên thời ở đây được hiểu theo nghĩa rộng là thời cơ, thời thế cho việc tiến hành một công việc nào đó, coi như do trời đem lại. Thời tiết cũng có XUÂN, HẠ, THU, ĐÔNG, hết lạnh lại nóng, hết nắng lại mưa. Nền kinh tế cũng có chu kỳ hình sin hết tăng trưởng rồi lại khủng hoảng nối tiếp nhau. Khởi sự kinh doanh nếu diễn ra vào giai đoạn phục hồi và tăng trưởng của nền kinh tế như tiết trời vào xuân thì chắc chắn sẽ có thuận lợi.

Năm 2012, khi nền kinh tế Việt Nam suy thoái do hậu quả của khủng hoảng tài chính toàn cầu, tôi đã chứng kiến rất nhiều người mất việc làm mở quán bán hàng như bán xôi sáng, bán ốc luộc, ăn vặt buổi tối…. có người thì bỏ phố về quê chăn nuôi, làm nông nghiệp. Nhưng có một sự thật đáng buồn là đại đa số họ đều thất bại. Tỷ lệ thành công trong khởi sự kinh doanh đã rất thấp (dưới 10%) nên khởi sự vào thời khủng hoảng như giai đoạn dịch bệnh covid hiện nay thì còn khó hơn.

Tuy nhiên giai đoạn khủng hoảng cũng là giai đoạn nhiều người mất việc làm và cũng khó tìm được việc phù hợp. Vì vậy việc khởi sự kinh doanh cũng là một cách làm nên thử thay vì cứ đợi mà chẳng biết đến bao giờ được gọi đi làm. Mới đây, một vài cậu em chia sẻ đã nộp đơn nghỉ việc vì áp lực công việc quá lớn, quá khó khăn mà không nhận được sự hỗ trợ, đồng cảm từ cấp trên. Các cậu ấy muốn xin tôi đồng hành hoặc hướng dẫn để khởi nghiệp. Để khởi nghiệp trong giai đoạn “bình thường mới” tức là dịch bệnh vẫn đang diễn ra và nguy cơ giãn cách xã hội bất cứ lúc nào thì việc nghiên cứu và chuẩn bị đòi hỏi rất kỹ càng. Chúng ta đã không có thiên thời thì cố gắng dành được địa lợi và nhân hòa.

Trước tiên là nhân hòa: Sẽ có nhân hòa bên trong và nhân hòa bên ngoài
Nhân hòa bên trong:

Bạn có thể khởi sự một mình hoặc cùng với một số người. Dù là hình thức nào thì việc thuyết phục các thành viên trong gia đình, bạn bè, người thân ủng hộ việc khởi sự kinh doanh của mình cũng rất quan trọng. Lúc nào việc khởi sự kinh doanh cũng rất khó khăn và không chắc chắn. Bạn phải chấp nhận thử thách và dấn thân để tìm ra con đường cho riêng mình/đội nhóm của mình. Không ai yêu thương bạn bằng gia đình, người thân và bạn bè của bạn. Chính sự ủng hộ, hỗ trợ hay chí ít là sự yêu thương, khích lệ động viên của gia đình này là nguồn động lực to lớn giúp bạn vững tin lần mò kinh doanh này.

Nếu có một nhóm cùng kinh doanh, điều này rất tốt vì bạn sẽ có thêm người, thêm nguồn lực cùng chia sẻ khó khăn với bạn. Tuy nhiên, một nhóm kinh doanh chung chắc chắn sẽ có nhiều ý kiến, quan điểm khác nhau vì vậy việc duy trì sự đồng thuận giữa các thành viên là rất quan trọng. Với vai trò trưởng nhóm, bạn cần đàm phán, thuyết phục để đảm bảo hài hòa lợi ích và cảm xúc của các bên.

Nhân hòa bên ngoài: Đó là sự ủng hộ của khách hàng.

Muốn có được sự ủng hộ của khách hàng thì bạn phải biết khách hàng của mình là ai, họ có nhu cầu, ước muốn gì, họ có thói quen gì, họ thường xuất hiện ở đâu và người giống họ có nhiều không?. Trên cơ sở đó, bạn đánh giá lại ý tưởng kinh doanh của mình/nhóm mình có thể đem lại giá trị đủ lớn cho khách hàng không, nhất là trong bối cảnh bình thường mới này. Hiện nay, trong bối cảnh tình hình mới, nhu cầu của khách hàng đã có nhiều thay đổi. Rất nhiều nhu cầu mới chưa được phục vụ tốt và đây là cơ hội cho bạn khởi nghiệp.

Tôi đã từng tổ chức cho một số lớp đi thực địa tại những cơ sở kinh doanh có cùng đối tượng khách hàng (Contact Sphere) như ý tưởng kinh doanh của học viên để quan sát khách hàng mục tiêu. Điều bất ngờ là sau đó học viên đều phải điều chỉnh lại ý tưởng kinh doanh vì trước đó họ đã không hiểu hết về khách hàng của mình.

Trên cơ sở thấy hiểu khách hàng và ý tưởng tạo ra được giá trị đủ lớn cho khách hàng thì việc tiếp theo bạn cần làm là xây dựng mô hình kinh doanh Canvas và phương pháp kinh doanh Lean Startup. (sẽ chia sẻ ở các bài khác)

Tiếp theo là địa lợi: Nếu đủ kiến thức và kinh nghiệm thì các bạn hãy phân tích “hành trình khách hàng” của mình để biết nên chọn địa bàn kinh doanh, địa điểm mở cửa hàng, đặt kho, mở xưởng, đăng tin, quảng cáo cho phù hợp.

Hiện nay nền kinh tế số đang được Việt Nam thúc đẩy phát triển. Đặc biết trong giai đoạn dịch bệnh Covid thì các hoạt động kinh doanh không tiếp xúc trở thành nhu cầu thiết yếu của nền kinh tế. Nhiều doanh nghiệp cũng đang chuyển đổi sang mô hình bán hàng đa kênh (OmniChannel Retailing – OCR) để giúp cho khách hàng tiếp cận sản phẩm bằng nhiều cách khác nhau và vẫn hiệu quả. Với môi trường công nghệ và viễn thông đang phát triển nhanh cùng với thói quen online ngày càng tăng của người dân đã giúp cho môi trường kinh doanh trên nền tảng số phát triển. Vì vậy, với kênh online, bạn vẫn còn cơ hội để khởi sự kinh doanh mà không cần phải có cửa hàng đắt đỏ, giá kệ, tủ và hàng hóa để trưng bầy. Điều này giúp tiết kiệm chi phí đáng kể và giảm thiểu rủi ro trong kinh doanh. Chính vì vậy, hiện nay đang có trào lưu nhà nhà bán hàng online, người người đi dạy bán hàng online. Bản thân tôi cũng như các thầy cô giáo đều đã chuyển đổi mô hình đào tạo từ lớp học trực tiếp truyền thống sang đào tạo online trên nền tảng số.

Còn nếu bạn muốn theo cách truyền thống thì dựa vào nguyên tắc “khách hàng (mục tiêu) ở đâu, chúng ta ở đó” để khảo sát.

Nếu bạn kinh doanh bán lẻ thì địa điểm đặt cửa hàng là rất quan trọng. Tùy vào phân khúc khách hàng và sản phẩm mà bạn cân nhắc địa điểm theo một số tiêu trí sau:

Các khu vực dân cư ở đấy có lượng khách hàng mục tiêu đủ lớn không? Số lượng khách hàng mục tiêu càng lớn thì nhu cầu tiêu dùng sản phẩm của bạn càng cao giúp cho việc kinh doanh của bạn được thuận lợi.
Khoảng cách từ địa điểm bán hàng tới các khu dân cư là bao xa? Thông thường, tầm bao phủ của điểm bán lẻ hiệu quả nhất là 2 km.
Địa điểm bán lẻ có gần chợ, trường, bệnh viện, nhà thờ hoặc các địa điểm dân cư qua lại nhiều ? Gần những điểm mà người dân tụ tập, qua lại nhiều sẽ thuận tiện cho việc họ ghé thăm cửa hàng của bạn.
Địa bàn kinh doanh là khu ở, làm việc hay vui chơi của dân cư? Mỗi một khu vực sẽ có đặc điểm thời gian kinh doanh, nhu cầu sản phẩm và mô hình kinh doanh khác nhau.
Mật độ lưu thông ? Chú ý mật độ lưu thông đông và nhanh hoặc quá vắng thì đều không phù hợp cho bán lẻ.
Nằm trên đường đi hay đường về của các khu đô thị, dân cư gần đó? Địa điểm kinh doanh nằm trên đường về của cư dân sẽ kinh doanh thuận lợi hơn vì họ có thời gian để mua sắm nhất là hàng thực phẩm, đồ tiêu dùng cho gia đình.
Có điểm quay đầu xe gần hay xa? Nếu điểm quay đầu quá xa thì khách hàng sẽ ngại quay lại.
Chỗ để xe hoặc địa điểm trông giữ xe máy và ô tô? Bạn có địa điểm để xe thuận lợi là một ưu thế lớn đối với việc kinh doanh vì khách hàng sẽ yên tâm để dành nhiều thời gian mua hàng ở chỗ của bạn.
Khả năng nhận diện địa điểm kinh doanh? Nếu địa điểm kinh doanh ở trên đường thẳng thì bạn phải bố trí thêm biển vẫy vì nếu chỉ để biển hiệu chính khách có nguy cơ đi đến nơi mới nhận ra và sẽ bị đi quá. Nếu địa điểm kinh doanh trên đường cong thì cần thiết kế hệ thống biển bản để cách 50 m (về 2 phía) khách hàng đều có thể nhìn thấy.
Số lượng các cửa hàng kinh doanh sản phẩm cùng loại hoặc sản phẩm thay thế trong khu vực? Bạn cần nắm vững số lượng, địa điểm, đặc thù kinh doanh và ưu nhược điểm của từng điểm kinh doanh để có chiến thuật kinh doanh khác biệt.
Và điều quan trọng nhất là phù hợp với khả năng tài chính của bạn. Chú ý dự trù kinh phí cho khoảng 6 tháng đến 1 năm tiền nhà. Nếu bạn có ít tiền hơn thì có nguy cơ cao là bạn sẽ phải đóng cửa trước khi khách hàng kịp nhớ địa điểm kinh doanh của bạn.

Đối với hoạt động sản xuất, thương mại thì cần tính đến yếu tố giao thông để vận chuyển thuận tiện, tuyển dụng lao động dễ dàng, ít tác động đến môi trường để tráng kiện cáo và khả năng mở rộng trong thời gian ngắn và trung hạn.

Kinh nghiệm khảo sát địa điểm kinh doanh mà ngành ngân hàng thường áp dụng khi cho vay khách hàng là bạn cần phải đến và ở đấy vào nhiều khoảng thời gian trong ngày và trong tuần. Nhiều khu dân cư có vẻ bề ngoài giống nhau nhưng tập quán tiêu dùng và sinh hoạt lại rất khác nhau. Bạn nên phỏng vấn càng nhiều người giống với khách hàng mục tiêu của bạn càng tốt. Nếu giải thích rõ ý định của mình, bạn sẽ nhận được nhiều lời khuyên chân thành từ những khách hàng tiềm năng quý giá. Và nếu có quán bán nước trà nhỏ đầu phó thì bà chủ là người rất thạo tin tức trong địa bàn. Hay, kéo ghế và xuống, gọi cho mình một cốc trà to, mấy cái kẹo lạc … là bạn có thể hỏi được rất nhiều thông tin cần thiết từ bà chủ quán. Các chú công an khu vực cũng lấy thông tin địa bàn như bạn đang làm đấy.

Thiên thời: Giai đoạn “bình thường mới” không phải thời cơ chung để khởi sự kinh doanh tốt. Tuy nhiên, khi đã quyết định vẫn khởi nghiệp thì thời điểm khai trương vẫn cần phải cân nhắc chu đáo.

Nếu bạn đã có nguồn hàng nông thổ sản, thực phẩm, hàng hóa phục vụ cho tết cổ truyền thì đây (tháng 10 âm lịch) chính là lúc để khởi sự kinh doanh. Tết là thời điểm có sức mua rất lớn từ xã hội với đủ loại nhu cầu hàng hóa khác nhau. Bạn hãy nhanh chóng kiếm tiền vì đây là cơ hội để kiếm một khoản tiền dự trữ cho việc kinh doanh năm tới.

Còn nếu bạn kinh doanh các sản phẩm phục vụ cho các tổ chức, doanh nghiệp thì đầu năm là thời điểm thích hợp để mở hàng. Cứ mỗi đầu năm, các tổ chức, doanh nghiệp lại chuẩn bị cho một chu kỳ kinh doanh mới và đây là thời điểm họ sẽ tìm kiếm các nhà cung cấp mới trên thị trường.

Tóm lại, tuy thời kỳ “bình thường mới” không thuận lợi cho việc khởi sự kinh doanh nhưng trong nguy lại có cơ. Hoàn cảnh mới làm cho nhu cầu của khách hàng và cách thức phục vụ khách hàng có nhiều thay đổi trong khi mà các doanh nghiệp cũ còn đang phải đối mặt với những khó khăn nội tại nên chưa thể thích ứng kịp thời. Nếu có một ý tưởng kinh doanh tốt và hội đủ địa lợi, nhân hòa thì đây vẫn là cơ hội tốt để bạn khởi sự kinh doanh.

Nếu bạn muốn nghe lời Khuyên từ tôi thì hãy kinh doanh ở quy mô nhỏ trước để học hỏi. Đừng vội làm lớn hoặc mở rộng nhanh.

Chúc các bạn thành công.

Bùi Đỗ Mạnh

Những bài viết liên quan: